Το άσθμα θεωρείται μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών. Όταν το παιδί με άσθμα έρθει σε επαφή με κάποιο εκλυτικό παράγοντα, οι βρόγχοι του εμφανίζουν διπλή διαταραχή: α) φλεγμονή, σταδιακά οίδημα και αυξημένες βλεννώδεις εκκρίσεις β) υπεραντιδραστικότητα, δηλαδή σύσπαση των μυικών ινών τους (βρογχόσπασμος).

Στα παιδιά με άσθμα συνήθως υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, δηλαδή γονείς ή στενοί συγγενείς με άσθμα, ατοπική δερματίτιδα, αλλεργική ρινίτιδα ή άλλα αλλεργικά νοσήματα.

Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες στα παιδιά είναι:

• λοιμώξεις αναπνευστικού (συχνότερα ιογενείς)
• αλλεργιογόνα (τροφικά και περιβαλλοντικά)
• χημικές ουσίες (καπνός τσιγάρου, μόλυνση περιβάλλοντος)
• άσκηση (το έντονο κλάμα ή γέλιο είναι ισοδύναμο άσκησης σε βρέφη και νήπια)
• στρες

Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος στα παιδιά βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εξέταση του ασθενούς, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά επιβεβαιώνεται με τη σπιρομέτρηση και τα τεστ πρόκλησης. Βοηθητικά για τη διερεύνηση της αλλεργικής προδιάθεσης γίνεται έλεγχος με δερματικά τέστ ή ειδικές ανοσολογικές εξετάσεις (RAST tests) για τα συνήθη αλλεργιογόνα.

Από το ιστορικό αναδεικνύονται συχνά υποτροπιάζοντα επεισόδια του παιδιού με βήχα, συρίττουσα αναπνοή και δύσπνοια που δεν συνοδεύονται πάντα από λοίμωξη ή ακολουθούν την έκθεση σε κάποιον εκλυτικό παράγοντα. Συνήθως τα επεισόδια αυξάνονται σε αριθμό ανά έτος όσο αυξάνεται η ηλικία του παιδιού, ιδιαίτερα εάν το παιδί δε λάβει χρόνια θεραπεία. Επίσης μπορεί να αναφερθεί βήχας, δύσπνοια ή και θωρακικό άλγος μετά από άσκηση ή στρες.

Η κλινική εξέταση του ασθματικού παιδιού, εάν αυτό δε βρίσκεται σε κρίση βρογχικού άσθματος, συνήθως είναι χωρίς ευρήματα. Εάν το παιδί είναι σε κρίση, εμφανίζεται συριγμός, παράταση εκπνοής και ταχύπνοια. Συχνά τα ασθματικά παιδιά έχουν και κάποιο άλλο αλλεργικό νόσημα στο ιστορικό τους (βρεφικό ή παιδικό έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα, τροφικές αλλεργίες).

Συχνά η επιβεβαίωση της διάγνωσης επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση χρόνιας αντιασθματικής αγωγής για 3-6 μήνες, αλλά και με την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά τη διακοπή της χρόνιας αγωγής.

Ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στη διάγνωση του άσθματος εμφανίζονται κυρίως στις ηλικίες κάτω των 5 ετών. Αυτό συμβαίνει γιατί η συρίττουσα αναπνοή και ο βήχας είναι συχνά συμπτώματα και σε παιδιά που δεν έχουν άσθμα και ιδιαίτερα σε μικρότερα των 3 ετών. Επιπρόσθετα, ο έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας με σπιρομέτρηση σε παιδιά κάτω των πέντε ετών δεν εφαρμόζεται στην κλινική πράξη. Λόγω των δυσκολιών αυτών, η διάγνωση του άσθματος σε παιδιά προσχολικής ηλικίας βασίζεται κυρίως στον τύπο των συμπτωμάτων (συχνά επεισόδια συρίττουσας αναπνοής), στην προσεκτική μελέτη του οικογενειακού και ατομικού ιστορικού και στα ευρήματα της κλινικής εξέτασης.

Όσον αφορά στη θεραπεία της πάθησης, είναι σημαντικό το παιδί να αποφεύγει τους εκλυτικούς παράγοντες που αναφέρθηκαν. Η φαρμακευτική θεραπεία έχει σκοπό : α) Να ανακουφίσει άμεσα από τα συμπτώματα της ασθματικής κρίσης και β) Να προλάβει την εμφάνιση επόμενων ασθματικών κρίσεων. Έτσι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι φαρμάκων.

Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα ανακουφίζουν γρήγορα από τα συμπτώματα, επειδή αναστρέφουν τη στένωση των αεραγωγών, η δράση τους κρατά για λίγες ώρες και δεν ελέγχουν την εξέλιξη του άσθματος.

Τα προληπτικά φάρμακα (εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή με ή χωρίς μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικάκαι αντιλευκοτριένια) προφυλάσσουν, θεραπεύουν και ελέγχουν σωστά το άσθμα εφόσον μπορούν να προλάβουν την εξέλιξη της νόσου. Δρουν καταπολεμώντας τη φλεγμονή των βρόγχων και χρειάζεται κάποιο χρονικό διάστημα πριν παρατηρηθεί βελτίωση των συμπτωμάτων. Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι ο έλεγχος της νόσου με την ελάχιστη φαρμακευτική δόση που εξασφαλίζει τον επαρκή έλεγχο των συμπτωμάτων. Ελεγχόμενο θεωρείται το άσθμα όταν το παιδί δεν έχει κάνει κρίση τον τελευταίο χρόνο, δε χρειάζεται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα για τα συμπτώματα του πάνω από 2 φορές την εβδομάδα, δεν έχει νυκτερινά συμπτώματα και έχει φυσιολογική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς από τη νόσο.

Τα εισπνεόμενα φάρμακα δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες στα παιδιά. Η χρήση χαμηλών έως μέτριων δόσεων εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών δε σχετίζεται με την εμφάνιση καταρράκτη, οστεοπόρωσης, φλοιοεπινεφριδιακής ανεπάρκειας ή μείωση του τελικού ύψους,. Ωστόσο, χρειάζεται επαγρύπνηση του γιατρού για την πιθανή εμφάνιση παρενεργειών σε παιδιά με χρόνια αγωγή.

Η πρόγνωση του παιδικού άσθματος από μελέτες που έχουν γίνει και στην Ελλάδα είναι αρκετά καλή, αφού το 60% των παιδιών που εμφάνισαν άσθμα σε προσχολική ηλικία ήταν ασυμπτωματικά στα 7 έτη και μόνο το 7% αυτών είχαν συμπτώματα σε ηλικία 18 ετών.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι τα ασθματικά παιδιά, ιδίως όταν είναι υπό αγωγή και το άσθμα τους ελέγχεται πλήρως, δεν πρέπει να υποβάλονται σε παράλογες απαγορεύσεις καθώς είναι σε θέση να συμμετέχουν στην πλειοψηφία των δραστηριοτήτων των συνομηλίκων τους.

Η καλή πληροφόρηση των γονέων για την πρόγνωση του παιδικού άσθματος, καθώς και για τα οφέλη της χρόνιας αγωγής, εφόσον κρίνεται απαραίτητη, εξασφαλίζει την καλή συνεργασία της οικογένειας με το γιατρό, με αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα ζωής και την αποτελεσματική θεραπεία του μικρού ασθενούς.

                                                               Δρ. Αγγελική Θεοδωρίδου

                                                                        Παιδίατρος

                                                            Πολυιατρείο Άλφα Ιατρική

                                                                        Νέα Ραιδεστός