Περίπου το 80% της συνολικής έκθεσής μας στον ήλιο έχει γίνει πριν την ενηλικίωση. Η μειωμένη ποσότητα μελανίνης, η αυξημένη ευαισθησία των μελανοκυττάρων στην παιδική και εφηβική ηλικία καθώς και  η σύνδεση του μελανώματος με ηλιακά εγκαύματα κατά την περίοδο αυτή, επιβάλλουν την έγκαιρη έναρξη αντηλιακής προστασίας ήδη από τη γέννηση. Η αναγκαιότητα αυτή γίνεται ακόμη μεγαλύτερη σε παιδιά με φακίδες, μεγάλο αριθμό σπίλων και οικογενειακό ιστορικό δυσπλαστικών  σπίλων ή μελανώματος. 

Παραθέτονται στη συνέχεια τα βασικά μέσα  αντηλιακής  προστασίας και ο συνδυασμός τους θεωρείται ιδανικός για την ασφαλή έκθεση στον ήλιο.

Αποφυγή έκθεσης

 Έχει υπολογισθεί ότι η αποφυγή έκθεσης σε ηλιακή ακτινοβολία θα μπορούσε να περιορίσει την εμφάνιση μορφών καρκίνου του δέρματος μέχρι και κατά 80%.  Για νεογνά και βρέφη κάτω των 6 μηνών δεν επιτρέπεται η έκθεση σε άμεσο ηλιακό φως. Για τα μεγαλύτερα βρέφη και παιδιά η έκθεση πρέπει να είναι κατά το δυνατόν περιορισμένη. Αποφύγετε αυστηρά την έκθεση στον ήλιο από 10:00′-16:00′ και επεκτείνετε το χρόνο αυτό μέχρι και τις 18:00′ τους θερινούς μήνες, ιδιαίτερα όταν το βρέφος/ παιδί βρίσκεται κοντά σε ανακλαστικές επιφάνειες. Το παιχνίδι στον ήλιο και ακόμη περισσότερο η ηλιοθεραπεία όχι μόνο δεν προάγουν την υγεία αλλά θεωρούνται επικίνδυνα.

Αναζήτηση σκιάς

 Προστατέψτε βρέφη και παιδιά σε σκιερό μέρος, φυλλωσιά, ομπρέλα, καροτσάκι με κλειστό κάλυμμα. Βέβαια πρέπει να γνωρίζετε ότι εξίσου επικίνδυνη είναι και η εξ’ ανακλάσεως υπεριώδης ακτινοβολία. Όταν βρίσκεστε κοντά σε ανακλαστικές επιφάνειες, όπως για παράδειγμα σε θάλασσα, άμμο, χιόνι ή τσιμέντο, η ύπαρξη σκιάς περιορίζει την έκθεση σε υπεριώδεις ακτινοβολίες μόνο κατά 50%. Τα σύννεφα περιορίζουν την υπεριώδη ακτινοβολία μόνο κατά 20-40% και οι συννεφιασμένες καλοκαιρινές μέρες με κανέναν τρόπο δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ασφαλείς όσον αφορά στην έκθεση στο ηλιακό φως. Οι γυάλινες επιφάνειες όπως για παράδειγμα το τζάμι του αυτοκινήτου μπλοκάρουν το μεγαλύτερο ποσοστό της UVB ακτινοβολίας και περίπου το 21-50% της UVA ακτινοβολίας. Η χρήση αντηλιακής  μεμβράνης προστασίας στα παράθυρα του αυτοκινήτου μπορεί να μπλοκάρει το σύνολο της UVA και UVB ακτινοβολίας.

Επιλογή κατάλληλης ενδυμασίας

Ρουχισμός

 Κάθε μορφή ιματισμού παρέχει σε κάποιο βαθμό αντηλιακή προστασία. Ο δείκτης Ultraviolet  Protection  Factor (UPF) εκφράζει το ποσοστό της υπεριώδους ακτινοβολίας που διαπερνά το ύφασμα. Για παράδειγμα ύφασμα UPF 15 διαπερνάται από το 1/15 της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Ορισμένα ρούχα πλέον αναφέρουν στις ετικέτες τους τιμή δείκτη UPF.

 Ο βαθμός της αντηλιακής αυτής προστασίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Έτσι ένα λευκό Τ-shirt παρέχει UPF 7 ενώ ένα σκουρόχρωμο blue  jean UPF50, παρέχοντας επίπεδο προστασίας ισότιμο με συνήθεις αντηλιακές κρέμες του εμπορίου.

 Συγκεκριμένα ο δείκτης UPF εξαρτάται από:

 Υλικό: ορισμένα υλικά απορροφούν καλύτερα την υπεριώδη ακτινοβολία σε σχέση με άλλα. Έτσι για παράδειγμα ο πολυεστέρας απορροφά μεγαλύτερο ποσοστό της UV ακτινοβολίας( ιδιαίτερα της UVB) σε σχέση με το βαμβάκι.

 Ύφανση: η πυκνότερη ύφανση επιτρέπει τη διέλευση μικρότερου ποσοστού UV ακτινοβολίας.

 Χρώμα: οι διάφορες βαφές απορροφούν μέρος του φωτεινού φάσματος. Ορισμένες βαφές απορροφούν ποσοστό της υπεριώδους ακτινοβολίας. Ως γενικός κανόνας τα λευκά και ανοιχτόχρωμα υφάσματα απορροφούν μικρότερο ποσοστό της UV ακτινοβολίας.

 Βρεγμένα ρούχα προσφέρουν πάντα χαμηλότερο επίπεδο αντηλιακής προστασίας.

Χρησιμοποιείστε πουκάμισα με μακρύ μανίκι και παντελόνια με μακριά  μπατζάκια που καλύπτουν κατά το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του δέρματος. Επιλέξτε δροσερά (για παράδειγμα βαμβακερά) ρούχα, με έντονα χρώματα, πυκνή ύφανση (επιτρέπουν μικρή ποσότητα φωτός να τα διαπερνά όταν τα κρατάμε μπροστά σε φωτεινή πηγή) και καλή εφαρμογή. Αναζητήστε τον δείκτη UPF και προτιμήστε υφάσματα με τουλάχιστον UPF15 και ιδανικά UPF50.

Καπέλο

 Η σωστή χρήση καπέλου μπορεί να περιορίσει μέχρι και κατά 50% την έκθεση των ματιών στη UVB ακτινοβολία. Ταυτόχρονα προστατεύει το πρόσωπο, το τριχωτό της κεφαλής αλλά και περιοχές που εύκολα λανθάνουν της προσοχής μας κατά την επάλειψη με αντηλιακό, όπως τα πτερύγια των αυτιών και ο αυχένας. Μπορείτε να επιτύχετε μεγαλύτερη προστασία χρησιμοποιώντας καπέλο με πλατύγυρο γείσο, τουλάχιστον 8cm. Αν χρησιμοποιείτε  καπέλο τύπου τζόκεϊ διατηρείτε το γείσο μπροστά ώστε να προστατεύονται πρόσωπο και μάτια.

Γυαλιά ηλίου

 Τα γυαλιά ηλίου πρέπει να χρησιμοποιούνται οποτεδήποτε ένα βρέφος ή παιδί παραμένει στον ήλιο για ικανό χρονικό διάστημα ώστε να προκληθεί έγκαυμα ή μαύρισμα. Είναι σκόπιμη η χρήση γυαλιών ηλίου ήδη από την ηλικία των έξι μηνών· από όταν δηλαδή επιτρέπεται, έστω και με περιορισμούς, η έκθεση του βρέφους στο ηλιακό φως. Πιο αποτελεσματικά είναι τα γυαλιά ηλίου με μεγάλους φακούς, τα οποία βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του προσώπου (τύπου μύγας, που συγκρατούνται με ελαστικό ιμάντα). Ελέγξετε και επιλέξτε γυαλιά ηλίου που αναφέρουν ρητά ότι απορροφούν ποσοστό >99% της υπεριώδους ακτινοβολίας και πληρούν τις προδιαγραφές:  EN ISO 12311:2013, EN ISO 12312-1: 2013.

Χρήση αντηλιακού

 Τα αντηλιακά είναι προϊόντα συνδυασμού διαφόρων ουσιών που προφυλάσσουν το δέρμα από τις ηλιακές υπεριώδεις ακτινοβολίες.

Ο δείκτης αντηλιακής  προστασίας (SPF) εκφράζει ποσοτικά την προστασία που παρέχει ένα αντηλιακό  από το ηλιακό έγκαυμα. Έτσι ένα αντηλιακό με δείκτη 15 σημαίνει ότι με τη χρήση του, ο χρόνος που χρειάζεται για να προκύψει ηλιακό έγκαυμα είναι 15πλάσιος σε σχέση με το απροστάτευτο δέρμα. Ο δείκτης αφορά συγκεκριμένα στην αποτελεσματικότητα του αντηλιακού  έναντι της UVB ακτινοβολίας και η αποτελεσματικότητα απέναντι στη UVA ακτινοβολία πρέπει να αναφέρεται ξεχωριστά.

Οι τιμές του δείκτη αντηλιακής προστασίας ισχύουν για ένα αντηλιακό εφόσον γίνεται σωστή χρήση του:

– Επάλειψη αντηλιακού σε πυκνότητα 2mg/cm (το οποίο σημαίνει ότι παιδί 10 ετών χρειάζεται περίπου 30ml σε κάθε επάλειψη, επομένως ένα σωλήνα λείο των 150ml επαρκεί για 5 επαλείψεις)

 – Επάλειψη του αντηλιακού 30′ προ της εξόδου

 – Ανανέωση του αντηλιακού μετά από κολύμβηση ή έντονη εφίδρωση

 – Κανένα αντηλιακό δεν είναι δυνατό να παρέχει προστασία 100%

 Τα συνήθη αντηλιακά περιέχουν χημικά φίλτρα τα οποία δυνατό να απορροφούν UVA ή UVB ακτινοβολία. Τα τελευταία χρόνια γίνεται συζήτηση όσον αφορά στις ουσίες που περιλαμβάνονται στη σύνθεση των αντηλιακών και πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών της χρήσης τους:

Parabens: Ουσίες που για πολλά χρόνια έχουν χρησιμοποιηθεί ως συντηρητικά σε φαρμακευτικά και κοσμητικά προϊόντα. Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να γίνεται λόγος συσχέτισης της χρήσης parabens με αλλεργικές αντιδράσεις, ορμονικές διαταραχές, πρώιμη ήβη, μείωση γονιμότητας στους άνδρες αλλά και εμφάνισης καρκίνου του στήθους. Η αλληλεπίδραση των ουσιών αυτών με την υπεριώδη ακτινοβολία, όπως συμβαίνει εκ των πραγμάτων στα αντηλιακά, είναι δυνατό να οδηγεί σε δερματική βλάβη. Αν και στην παρούσα φάση η χρήση των parabens τελεί υπό επανεξέταση, σκόπιμος είναι ο έλεγχος κόστους – οφέλους όσον αφορά στη χρήση τους. Κάτι που σημαίνει αποφυγή χρήσης τουλάχιστον σε προϊόντα κοσμητικής και αντηλιακά.

Oxybenzone (benzophenone-3): Ουσία που παρέχει ευρεία UV προστασία και έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από τη δεκαετία του ’80 ως φίλτρο UVA ακτινοβολίας. Τα τελευταία χρόνια η ασφάλειά της έχει γίνει επίκεντρο επανεκτίμησης καθώς συνδέθηκε με περιπτώσεις φωτοαλλεργίας, ενδοκρινικές της δράσεις, διαπιστώθηκε απορρόφησή της από το δέρμα και συσσώρευσή των μεταβολιτών της σε ζωτικά όργανα πειραματόζωων.

Retinyl palmitate: Ουσία που αν και έχει χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας έχει εκτιμηθεί ως πιθανό φωτοκαρκινογόνο. 

Para-aminobenzoic (PABA): Αν και χρησιμοποιήθηκε πολύ στο παρελθόν ως φίλτρο UVB ακτινοβολίας σήμερα η χρήση τους έχει στην ουσία μειωθεί σημαντικά καθώς αποτελεί φωτοαλλεργιογόνο. 

Τα αντηλιακά με φυσικά φίλτρα είναι αδιαφανή, περιέχουν ψευδάργυρο (ZnO) ή τιτάνιο (TiO2), ανακλούν συνολικά το φως και είναι χρήσιμα για άτομα με φωτοευαισθησία, βρέφη, παιδιά και γενικά ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού. Το κύριο μειονέκτημα των φυσικών αντηλιακών αφορά στο κακό αισθητικό τους αποτέλεσμα κατά τη χρήση (εικόνα παχύρευστης κρέμας). Η χρήση νανοτεχνολογίας έχει επιτρέψει τη βελτίωση του αισθητικού αποτελέσματος με χρήση νανοτεμανιδίων (<100 nm) των παραπάνω οξειδίων, εγείροντας όμως ταυτόχρονα σκέψεις συνεπειών πιθανής τους απορρόφησης από το δέρμα. 

Χρήση αντηλιακού σε βρέφη και παιδιά 

Χρησιμοποιείτε πάντα αντηλιακό όταν ο δείκτης UV είναι πάνω από 2. 

– Δεν επιτρέπεται έκθεση βρεφών κάτω των 6 μηνών σε άμεσο ηλιακό φως. Σε περίπτωση έκθεσης χρησιμοποιείστε αντηλιακό στα ακάλυπτα σημεία. 

– Για μεγαλύτερα βρέφη και παιδιά αποφεύγετε κατά το δυνατόν την έκθεση και σε περίπτωση έκθεσης στον ήλιο χρησιμοποιείτε αντηλιακό σε όλο το σώμα. 

– Χρησιμοποιείτε την απαιτούμενη ποσότητα αντηλιακού: 2mg/cm. 

– Χρησιμοποιείστε για βρέφη και παιδιά τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 2 ετών αποκλειστικά αντηλιακά με φυσικά φίλτρα κλασικής τεχνολογίας με SPF 15-35 (κατά κανόνα για μεγαλύτερες τιμές γίνεται χρήση χημικών φίλτρων ή νανοτεχνολογίας). 

– Αποφύγετε προϊόντα που περιέχουν parabens. 

– Προχωρήσετε σε επάλειψη με το αντηλιακό 30 λεπτά προ της έκθεσης. 

– Ανανεώνετε το αντηλιακό ανά 2 ώρες, μετά από κολύμβηση ή έντονη εφίδρωση. 

– Συνδυάστε το αντηλιακό με άλλες μορφές προστασίας από τον ήλιο, αποφυγή έκθεσης, σκιά, ρουχισμός. 

– Πάντα να θυμάστε ότι κανένα αντηλιακό δεν προστατεύει 100%

Σε περίπτωση αποτυχίας… (αντιμετώπιση ηλιακού εγκαύματος)

Όσον αφορά σε βρέφη (ηλικία <12μηνών) επικοινωνείστε  άμεσα με τον παιδίατρό σας. 

Για μεγαλύτερες ηλικίες επικοινωνείστε με τον παιδίατρό σας αν το παιδί έχει πόνο, αν έχει προκύψει έγκαυμα με φυσαλίδες, αν το παιδί είναι ληθαργικό ή παρουσιάσει πυρετό. Καθώς το ηλιακό έγκαυμα σημαίνει υπερβολική έκθεση σε ήλιο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αφυδάτωση, δώστε σημασία στην επαρκή χορήγηση υγρών (νερό, χυμοί, φρούτα, γάλα). 

Δροσερό μπάνιο βοηθά στο να καταπραϋνθεί το ερεθισμένο δέρμα.  Μετά χρησιμοποιείστε ενυδατική κρέμα και επαναλάβετε συχνά. 

Αγωγή με ιβουπροφένη ή κρέμα υδροκορτιζόνης είναι δυνατό να μειώσει τον πόνο και την ένταση της δερματικής φλεγμονής, συμβουλευτείτε ωστόσο απαραιτήτως τον παιδίατρό σας πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή και μην το κάνετε αν δεν έχετε την έγκρισή του. 

Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο μέχρι να αποκατασταθούν οι δερματικές βλάβες. 

Το ηλιακό έγκαυμα σημαίνει ανεπαρκή αντηλιακή προστασία. Αν και λάθη συμβαίνουν, αναθεωρήστε και γίνετε πιο προσεκτικοί στην προστασία του παιδιού από τον ήλιο. Συγκρατήστε ότι ένα και μόνο επεισόδιο ηλιακού εγκαύματος τριπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στη διάρκεια της ζωής του ατόμου που το έχει υποστεί. 

Για ένα όμορφο και ασφαλές καλοκαίρι, μην ξεχνάτε!!!

– Οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου έχουν βλαπτική επίδραση. 

– Είναι απαραίτητος ο συνδυασμός μέσων αντηλιακής προστασίας. 

– Αποφύγετε την έκθεση στο άμεσο ηλιακό φως, ιδιαίτερα βρεφών κάτω των 6 μηνών και ιδιαίτερα κατά τις μεσημβρινές ώρες (10:00′-16:00′). 

– Αναζητείστε σκιά. 

– Χρησιμοποιείστε δροσερά μακρυμάνικα ρούχα, πλατύγυρο καπέλο, γυαλιά ηλίου. 

– Χρησιμοποιείστε αντηλιακό. Επιλέξτε για βρέφη και παιδιά αντηλιακό με φυσικά φίλτρα, χωρίς parabens, που αναφέρει ότι παρέχει UVA και UVB προστασία, με δείκτη προστασίας SPF της  τάξης 15-35 (και έως 50 σε μεγαλύτερα παιδιά). Κάντε επάλειψη τουλάχιστον 30′ προ της έκθεσης, ανανεώνετε ανά δίωρο καθώς και μετά την κολύμβηση.

                                                                                                                Καλές διακοπές!!!

                                                                                                Αγγελική Θεοδωρίδου Παιδίατρος PhD

                                                                                                    Παιδιατρικό τμήμα Άλφα Ιατρική